Dag 10 – Heiligdom (Malaja Oegol’ka, UA)
Tegenover ons huisje staat een knoepert van een kerk: ze is groot, groen en bladgoud en men is bezig met uitbreiding en onderhoud. Alles wijst erop dat deze kerk nog actief is, dus dat komt goed uit.
Het is een orthodoxe kerk, wat betekent dat de kerk relatief vierkant is en een iconostase heeft (een muur met afbeeldingen van heiligen die het gedeelte voor publiek afscheidt van het altaargedeelte. We hadden er zaterdag al even een kijkje genomen, want er rijden af en aan Oekraïners naartoe dus het moet een bijzondere kerk zijn.
De kerk bewaart volgens overlevering wat relikwieën van Job en je zou voor de grap de reviews op Google moeten lezen: het is een plek waar de hemel dichter tot ons komt.
Nu kunnen we een ontzettend flauwe grap maken over de mist die hier sinds vanmorgen hangt, maar het is inderdaad een mooie plek en we wilden de dienst volgen.
Een orthodoxe dienst duurt een uur of twee en die volg je staand. De liturgie wordt gezongen uitgevoerd en er wordt van je verwacht dat je een kruisje slaat als je het woord voor Heer hoort. De hele dienst wordt in het Kerkslavisch uitgevoerd, behalve het gebed ergens richting het einde. Een groot gedeelte van de rituelen wordt achter de iconostase uitgevoerd, dus als gewone sterveling hoor je vooral het gezang en ruik je aan de hoeveelheid wierook hoe belangrijk het onderdeel van de dienst is. Misschien vanwege de lengte van de dienst of vanwege het staan, is het heel gebruikelijk om vrij in en uit te lopen. Af en toe roept een priester dan dat het even klaar moet zijn, maar dat heeft doorgaans vijf minuten effect. Elke orthodoxe kerk heeft een hoekje waar van alles wordt verkocht: sjaals, kaarsen, prentjes van heiligen, rozenkransen. Dat soort werk. Er zit altijd een vrouwtje en het hoekje is altijd in bedrijf. Ook tijdens de dienst. Tot zo ver onze ervaring met orthodoxe diensten.
Met dit in ons achterhoofd gingen we een minuut voor elf richting de kerk waar uiteraard de dienst al was begonnen en waar uiteraard niemand van onze late aankomst opkeek. Sterker nog: na ons arriveerden nog veel meer gezinnen.
Tot onze redelijk stomme verbazing was de kerk vol. Wel in de bekende man-vrouwverhouding (20-80), maar toch was er meer publiek dan we hadden verwacht op basis van de grootte van het dorp en hoe actief religieus Oekraïeners zijn. In Rusland, Rotterdam en Kiev kun je in je normale kloffie naar de orthodoxe dienst, maar hier liep iedereen erbij alsof het Kerst was. De mooiste jurken, hoofddoeken, schoenen en overhemden kwamen voorbij en wij voelden ons een beetje underdressed. Niet dat iemand daar aandacht voor had, want iedereen deed ook echt samen actief mee. Ook wel wat anders dan dat we gewend zijn: vaak zijn de diensten toch een vrij individuele bedoening.
Toch gebeuren er ook veel herkenbare dingen in zo’n kerk. Je krijgt uit alles het gevoel dat er een soort luizenmoederrangorde bestaat, want de dametjes in het hoekje met de kaarsen zitten daar heel fier en er zijn twee dames die zicht moeten houden op de brandende kaarsen en die dulden alleen bemoeienis van de heren die dicht bij de iconostase zittend de dienst mogen volgen. Zoals je in Nederlandse kerken altijd wel een paar mensen hebt die graag laten horen dat ze de liederen uit hun hoofd kennen, heb je die hier ook. En voor alle kinderen, Oekraïens en Nederlands, duurt een dienst net iets te lang.